Istup Maxa Primorca iz konzervativnog američkog think-tanka Heritage Foundation, tokom nedavnog saslušanja u američkom Kongresu, ponovo je pokrenuo rasprave o državnosti Bosne i Hercegovine, odnosima među narodima i ulozi međunarodne zajednice.
Kada se u javnom prostoru iznesu ocjene da je Bosna i Hercegovina “propala država”, dok se takve tvrdnje s druge strane označavaju kao “islamofobičan nasrtaj”, jasno je da debata prelazi iz okvira racionalne političke analize u oštro ideološko sučeljavanje.
Primorčeve tvrdnje o “narušenim odnosima među narodima”, “ekonomskom urušavanju” i navodnoj “dominaciji muslimana” uklapaju se u narativ koji je čest u pojedinim konzervativnim krugovima u SAD-u i regionu. U tom narativu BiH se predstavlja kao država u kojoj multietnički model navodno ne funkcioniše, a rješenja se traže u jačanju etničkih autonomija ili formiranju trećeg entiteta. Takav pogled, međutim, zanemaruje realnu podjelu političke moći, kao i činjenicu da su ključne pozicije na državnom i entitetskom nivou već dugo u rukama stranaka koje predstavljaju hrvatske, srpske i bošnjačke birače — bez stvarne dominacije bilo koje strane.
Na to ukazuje i reakcija Mire Lazovića, koji tvrdi da je pogrešno govoriti o diskriminaciji Hrvata u situaciji kada predstavnici HDZ-a godinama upravljaju najvažnijim institucijama, te ocjenjuje Primorčeve poruke kao politički motivisane. Lazović dodatno upozorava da stalno insistiranje na etničkim podjelama ne doprinosi stabilnosti i samo produbljuje nepovjerenje među zajednicama. Njegovo insistiranje na zajedničkom državnom identitetu ima institucionalno uporište, ali se suočava s političkom realnošću u kojoj etnonacionalizam ostaje dominantna snaga.
Između dvije prenaglašene pozicije — radikalnog etničkog pristupa s jedne strane i idealizovanog građanskog koncepta s druge — ostaje otvoreno pitanje izgradnje funkcionalnog sistema koji može biti i inkluzivan i stabilan.
Bosna i Hercegovina nije propala država, ali je država s dubokim strukturnim manjkavostima, koje se mogu prevazići samo odgovornom unutrašnjom politikom i ozbiljnim međunarodnim angažmanom. Pojednostavljene ocjene i ideološki obojene poruke, bez obzira od koga dolazile, ne doprinose pronalaženju održivih rješenja, nego ih dodatno udaljavaju.